Upamiętnienie zrzutu Cichociemnych w miejscowości Kołaków

Operacja „Weller 2”

Zrealizowana w pogodną noc z 9 na 10 kwietnia 1944 roku a dedykowanym miejscem zrzutu była placówka „Imbryk” znajdująca się koło wsi Kołaków w gminie Dąbrówka. Strefa zrzutu znajdowała się około 15 kilometrów od stacji kolejowej w Tłuszczu. Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim realizowanym 24 na 25 lutego1944 nie można było wykonać zadania (w innej wersji istniały dwie próby lotu na placówkę – jedna odwołana, ze względu na uszkodzenia śmigła a druga ze względu na warunki meteo).

Lot był realizowany przez załogę Liberatora BZ-965 „S”, wydzielonego ze składu 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia RAF, sformowanej z polskiej Eskadry „C”, wcześniej rozformowanego Dywizjonu 301.

Dowódcą operacji był F/L Kazimierz Wünsche, który do końca wojny wykonał łącznie 265 lotów bojowych. Załogę stanowili: pilot F/L Zbigniew Szostak, pilot – P/O Jacek Błocki, radiotelegrafista F/S Józef Witek, mechanik pokładowy Sgt. Stanisław Wileniec, strzelec F/S Stanisław Malczyk, despatcher F/S Stanisław Jarecki.

Start z bazy RAF lotniska Campo Casale w Brindisi, we Włoszech w dniu 09.04.1944 r., nalot nad strefę wskazanego zrzutowiska zrealizowany w godzinach 00.35 – 01.05 czasu lokalnego.

Nalot nad strefę wykonany w dwóch podejściach i dwóch wykonanych zrzutach. W jednej z wersji w pierwszej kolejności zrzucono zasobniki transportowe a w kolejnym podejściu 4 skoczków; natomiast wg. innej wersji w dwóch podejściach skakało po 2 skoczków i na końcu zrzucono zasobniki transportowe. W ramach operacji zrzucono łącznie dwanaście zasobników ze sprzętem wojskowym.

Zasobniki transportowe zrzutu zawierały broń, sprzęt techniczny, laboratoryjny i specjalistyczny przewidziany do dyspozycji Komendy Głównej Armii Krajowej. Skoczkowie przerzucili także m.in. 216 tys. dolarów oraz 3,6 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK, oraz dwa pasy z pieniędzmi dla Delegatury Rządu.

Na ziemi czynności odbiorcze w ramach zrzutowiska realizowane były przez żołnierzy Armii Krajowej placówki Małopole. Odbiorem zrzutu kierował porucznik Jan Górski „Jastrzębiec”. Obecny był także zastępca komendanta placówki AK Małopole podporucznik Tadeusz Andruszkiewicz „Zator” – nauczyciel w szkole w Chajętach. Na ziemi rozstawiono ekipę około 8 żołnierzy wyposażonych w lampy stajenne (naftowe) ustawione w ramach formacji w literę „T”, zapalane na wskazany znak nadlatującego samolotu . Oprócz tego, przy ścianie lasu czekała reszta żołnierzy placówki wraz z podwodami (furmankami) przygotowanymi do transportu tak skoczków, jak i zawartości zasobników.

Pierwszy lądował „Starba”, który został bratersko uściskany na ojczystej ziemi przez „Jastrzębca”, a legenda mówi, że uścisk by tak szczery i mocny, że omal nie zgniótł świątecznego, wielkanocnego jajka, które Starba zabrał ze sobą z Włoch do kraju.

Zrzut ze sprzętem z zasobników został zabezpieczony przez ekipę naziemną bez strat i odtransportowany do wsi Dąbrówka. Tam, został umieszczony w odpowiednio do tego przygotowanym schowku w domu (zabudowaniach) należących do żołnierza placówki AK Mariana Zaróżnego „Sępa”.

Skoczkowie i kurier zostali dostarczeni kolejnego dnia na stację kolejową pomiędzy Wołominem, a Tłuszczem (brak precyzyjnej lokalizacji) i bezpiecznie dotarli do Warszawy.

gen. bryg. Bałuk Stefan, ps. Starba (1914–2014).

Urodzony w Warszawie. Studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim przerwane przez wybuch II Wojny Światowej. W pierwszych dniach września 1939 roku ochotniczo zgłosił się do 9 Batalionu Pancernego w Lublinie. Dwukrotnie uciekał z sowieckiej niewoli. Pod koniec 1939 roku dotarł do Francji. Został żołnierzem 10 Brygady Kawalerii Pancernej pułkownika Stanisława Maczka. Po upadku Francji trafił do Wielkiej Brytanii.

W maju 1942 roku zgłosił się do służby w kraju. Po odbyciu szkolenia wywiadowczo-dywersyjnego cichociemnych otrzymał awans na podporucznika.

Po wylądowaniu w kraju przydzielony do Wydziału Legalizacji i Techniki Wywiadu Oddziału II Komendy Głównej Armii Krajowej, który zajmował się fałszowaniem dokumentów i wywiadem; specjalizował się w mikrofotografii.

W Powstaniu Warszawskim był żołnierzem plutonu „Agaton” w batalionie „Pięść”, Zgrupowania „Radosław”. Walkę rozpoczął na Woli, po wyparciu powstańców z tej dzielnicy znalazł się na Starym Mieście. W połowie sierpnia przedostał się przez pozycje niemieckie w okolicach Dworca Gdańskiego i dostarczył żołnierzom AK z Żoliborza części do radiostacji. Następnie dotarł do polskich oddziałów w Kampinosie i przeprowadził je na Żoliborz. Wziął udział w natarciu na Dworzec Gdański, po nieudanym ataku kanałami przeszedł na Stare Miasto. W powstaniu otrzymał Order Virtuti Militari oraz dwukrotnie Krzyż Walecznych.

Po kapitulacji został jeńcem Oflagu II D Gross-Born. Pod koniec stycznia 1945 roku uciekł z niewoli, a w lutym powrócił do Warszawy. Przystąpił do antykomunistycznego podziemia, podobnie jak podczas okupacji niemieckiej zajmował się wytwarzaniem fałszywych dokumentów. W listopadzie 1945 roku został aresztowany przez służbę bezpieczeństwa. W 1947 roku opuścił więzienie na mocy amnestii. Prowadził aktywną działalność w środowiskach kombatanckich. Z jego inicjatywy rozpoczęto budowę pomnika Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego i pomnika Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

Był organizatorem i prezesem Klubu Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari. W 2006 roku otrzymał awans do stopnia generała brygady.

Zmarł 30 stycznia 2014 roku, pochowany na Wojskowych Powązkach w Warszawie.

ppłk Runge Tadeusz Maciej, ps. Osa (1898–1975).

Urodzony w Brodach, na wschód od Lwowa. Po wybuchu pierwszej wojny światowej jako szesnastolatek wstąpił do Legionu Wschodniego, jednak szybko został zwolniony z powodów zdrowotnych. Rok później jako mieszkaniec zaboru austriackiego został wcielony do Armii Austro-Węgier. Ukończył szkołę oficerów piechoty. Podczas służby w szpitalu wojskowym we Lwowie zbiegł i przedostał się do Królestwa Polskiego, gdzie wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. Na początku 1918 roku został komendantem Obwodu Kozienice POW.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę sformował ochotniczą kompanię POW i na jej czele brał udział w walkach z Ukraińcami o Lwów.

Podczas kampanii wrześniowej nie został zmobilizowany. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski wyjechał razem z rodziną na Łotwę, gdzie został internowany. Po ucieczce zdołał w listopadzie 1939 roku dotrzeć do Francji i dołączyć do formowanych polskich oddziałów. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Służył w 4. Brygadzie Kadrowej Strzelców, przemianowanej następnie na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową.

Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie spadochronowe, dywersyjne, strzeleckie i samochodowe.

Po przerzucie do okupowanej Polski otrzymał przydział na stanowisko kierownika Centrali Zaopatrzenia Terenu. Zajmował się zaopatrzeniem jednostek Kedywu w okręgach wschodnich.

Podczas powstania warszawskiego dowodził batalionem „Czata 49” w składzie Zgrupowania „Radosław”. Przeszedł cały szlak bojowy formacji. Brał udział w ciężkich walkach na Woli, podczas obrony Starówki dwukrotnie został ranny. 22 sierpnia jego żołnierze brali udział w ataku na Dworzec Gdański. Po upadku Starego Miasta batalion „Czata 49” wraz z innymi oddziałami przeszedł kanałami do Śródmieścia. W połowie września zachorował i osłabiony przekazał dowództwo batalionu. 19 września razem ze swoimi żołnierzami przeszedł kanałami na Mokotów. 26 września jego zgrupowanie ponownie kanałami dotarło do Śródmieścia. Ostatnie dni powstania spędził w szpitalu.

Po kapitulacji wyszedł z miasta z ludnością cywilną. Po ucieczce z obozu przejściowego przebywał w podwarszawskich miejscowościach. Po wkroczeniu Armii Czerwonej prowadził działalność podziemną w organizacji NIE. Latem 1945 roku przez Czechosłowację przedostał się do stacjonującej w Niemczech 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

Po demobilizacji zamieszkał w Londynie. W 1973 roku wrócił do Polski. Zmarł 21 grudnia 1975 w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

mjr Łastowski Benon, ps. Łobuz (1913–1996).

Urodził się w Hoduciszkach na Litwie. Podczas kampanii wrześniowej początkowo służył w Wojskowym Ośrodku Spadochronowym, później trafił do 4. Pułku Saperów. 18 września przekroczył granicę polsko-rumuńską. Po ucieczce z obozu internowania dotarł do Francji, gdzie dołączył do polskich oddziałów. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Prowadził szkolenia minerskie w 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie w wywiadzie ze specjalizacją w mikrofotografii.

Z chwilą skoku do kraju otrzymał awans do stopnia kapitana. Po aklimatyzacji otrzymał przydział do Oddziału II Informacyjno-Wywiadowczego sztabu Komendy Głównej AK. Zajmował się m.in. uruchomieniem pracowni mikrofotograficznej. 21 maja 1944 roku został aresztowany przez gestapo w lokalu konspiracyjnym. Przeszedł brutalne śledztwo, już po pierwszym dniu przesłuchań trafił do szpitala więziennego. Na przełomie lipca i sierpnia wysłano go do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Groß-Rosen. Później został przeniesiony do obozu pracy przymusowej AL Fünfteichen, gdzie pracował w fabryce zbrojeniowej Kruppa. 23 stycznia 1945 roku został uwolniony przez Sowietów.

Po powrocie do Polski prowadził działalność konspiracyjną. Pod koniec 1945 roku przeszedł do amerykańskiej strefy okupacyjnej w Niemczech. Po demobilizacji zamieszkał w Londynie.

Zmarł 2 listopada 1996 roku w Londynie. Był autorem wspomnień „Ostatni transport z Pawiaka” i „Wigilia w kacecie”.